A:qa<g gaykI ke àkar


Svr, b<idz,tal AaEr ly , Aalap (behelave), tan, mI—f, gmk
@v<
bael£Aalap AaEr bael£tan

Home



Svr



Svr @k iniít ^~ca$ kI Aavaˆj ka nam hE, yh k[R mxur Aan<ddayI haeta hE, ijsme< iSwrta haenI caihye jae kuD der sunne pr mn me< Aan<d kI lhr pEda haenI caihye,  yh Anu-Uit kI vStu hE, sa, re, g, m, p, x AaEr in  ijNhe< ³mz> ;fj, \;-, g<xar, mXym, p<cm, xEvt AaEr in;ad ke nam se ¢<wae< me< vi[Rt ikya gya hE, suVyviSwt, k[R mxur AaEr Aan<ddaiynI ^~ca#yae< ke nam hE<, #nka map ya pEmana (Scale) Awva SvraNtr iniZct hE, AaEr in>s<kaec -av ke saw kha ja skta hE ik -artIy Svrae< ka jae map àagEithaisk kal me< wa vh kalaNtr me< ANy ANy s<gIt ke sa<Sk&itk s<kr (Hybrid) ke kar[ bdl gya hE, AaEr purane ¢<wae< ka jae Aaxar ilya jata hE vh Aaj ke s<gIt ke ilye kae$ mULy nhI< rota,
Aa$ye Ab hm sa re g m p x in yain sPtk  ke bare me< jan le<,

sMpU[R ivñ ke ivi-Ú s<gItae< me< 12 Svr AaEr %nke iniít Swan Awva ^~ca$yae< pr kae$ mt-ed nhI hE, 12 Svrae< ke nam #s àkar hE<, Svrae< kae àdizRt krne ke ilye Anek ilipya~ àcilt hE<, jEse -ato<fe ilip, pluSkr ilip, Gvailyr ilip #Tyaid, yha~ pr Svrilip s<ket #s àkar dzaRye gye hE<,

Svr icNh ya s<ket mXy sPtk me— #s àkar dzaRye gye hE<,
1 £ sa Awva ;fj (Do)                         sa
2 £ re kaeml Awva re;- kaeml (Re flat)         re1
3 £ re zuÏ Awva re;- zuÏ (Re Sharp)                 re
4 £ g kaeml Awva g<xar kaeml (Me flat)           g1
5 £ g zuÏ Awva g<xar zuÏ (Me Sharp)             g
6 £ m zuÏ Awva mXym zuÏ (Pha flat)                  m
7 £ m tIì Awva mXym tIì (Pha Sharp)           m!/
8 £ p Awva p<cm (So)                                        p
9 £ x kaeml Awva xEvt kaeml (La flat)          x1
10 £ x zuÏ Awva xEvt zuÏ (La Sharp)             x
11 £ in kaeml Awva in;ad keaml (Ti Flat)        in1
12 £ in zuÏ Awva in;ad zuÏ (Ti Sharp)           in

srs Svr àor Svr£}an Aaid tmam Svr s<biNxt muÎae< ka pU[Rt> Aakln haena caihye, gayk ka k<Q AaEr vadk ka kr haw miSt:k se %TpÚ haene valI Svr£kLpna kae turNt Ada Vy­ kr ske, ijn gaykae ka k<Q Awva vadkae ka kr miSt:k ka Adna das hae jata hE ve hI s)l s<gIt} mane jate hE AaEr ijnka gla Awva haw kLpna ke #zare pr Aml n kre ve zahI gayk -la kEse s<gIt} bn ske<ge,
Svrae< ka rhSy janna prona intaNt AavZyk hE, leikn du-aRGy hE ik hm kevl glebajI, tal AaEr ly ke cmTkar ke )er me< p–fkr Svrae< kI takt, %nke à-av twa %sse à-Ut vatavr[ kae smHne kI ce:qa nhI< krte, Kya hmara Xyan s<gIt ke mUl AwaRt! j–f kae oakr pe–f lhlhane ke SvPn deone ke sman nhI< hE ? jae sur ke das ya dIvane hE<, ve hI Svrae< kI %s st Aak;R[ziKt kae pane ke ilye Vyakul hE<, AaEr #silye pagl hE<, ve )altU ke àp<c (ragzaSÇ AaEr tknIk) kI Aaer Aixk Xyan nhI< dete, At> hme< Apna Xyan Svrae< kI Aaer lana hI haega, yid hm s<gIt kae pana cahte hE< tae, ANywa bEju bavra i)Lm ke ÎZy kI -a<it -gvan muHe ziKt dae  kI rq lgane se kuD n bnega, AaEr n hI s<gIt ke dzRn hae<ge,
Svr saxn krne ke ilye svRàwm iv*awIR ke kan pEda haena –jêrI hE<, jb tk SvraNtr kanae< me< n -r jayega, k<Q kae sur me< kEse imlaya ja skega ?  àor Svr}an kI ksaEqI hE kanae< kae Aa~oe< pEda hae jana, jEse iksI -I r<g kae deote hI tur<t r<g ka nam samne Aa jata hE %sI àkar kae$ -I Aava–j kan me< p–fte hI Svr k<Q me se inkl p–fne caihye, taTpyR yh ik ]-ikr[ (X-Ray) ke sman iksI -I Xvin me< Svr ke dzRn haena hI sCca Svr}an hE,

BacktoSwarTop

sPtk



 @k Aava–j kI ^~ca$ Sva-aivk k<Q se kaym kr lIijye %se sa (mXy sPtk ka) khe<ge, QIk %sse dugnI ^~ca$ pr tar sPtk ka sa haega, %sI àkar mXy sPtk ke sa se AaxI ^~ca$ pr jae sa Aata hE %se mNÔ ya ojR sPtk ka sa khte hE<, yh ATy<t nIcI Aava–j hE jae ik ùdy Swan pr –jaer dekr pEda kI jatI hE, #sI àkar tar sPtk ke sa se dugnI ^~ca$ kae Ait tar sPtk ka sa khte hE<, yh ATyixk ^~cI Aava–j hE, mtlb yh ik 4 sa me< 3 bar sa re g m p x in,  sa re g m p x in,  sa re g m p x in,  Aate hE< ijNhe< mNÔ sPtk  mXy sPtk AaEr tar sPtk khte hE<, sPtk 7 Svrae< ke smuday ka nam hE, ivze; kr %pyRuKt tIn sPtkae< tk hI manv kI Aava–j ja sktI hE,  vEse tae VyvhayR hE< tIn sPtk pr<tu Aava–j kI l"uta ya ivzalta ke Anusar hI gayn vadn ikya jata hE, mNÔ sPtk ke Svrae< kae nIce ibNdU lgakr v tar sPtk ke Svrae< kae ^pr ibNdU lgakr idoaya gya hE, jEse > –p , p AaEr p<  ye tInae< ³mz> mNÔ, mXy AaEr tar sPtk ke p<cm kae dzaRte hE<, #sI àkar bakI Svrae< kae -I dzaRya gya hE,

BacktoSwarTop

gIt Awva àbNx,gt, b<idz, cIˆj Aaid



b<idz prm Aak;Rk srs Svr me< fªbI ÷$ -avna àxan @v< AwR kae suSpò krne valI haenI caihye, gayk ke k<Q AaEr vadk ke kr Öara Apne sTy êp me< Ai-Vy­ haenI caihye gIt Awva gt,

Top

Aalap Awva behelave



Aakar me< Svr kI takt AaEr AavZyk -av xara bhane ke ilye xImI git se ÿdyvexI F<g se jae rag Svrae< ke Daeqe£Daeqe Svr£smUh ékte ÷@ ilye jate hE< ve hI Aalap hE<, mI<f àxan srs Svr yaejna hI Aalap ka Aaxar hE,

Top

tan



rag ke Svrae< kae tr<g ya lhr ke sman n ékte ÷@ n iQQkte ÷@ srs lypU[R @ksI jae Svr yaejna@< tr<igt kI jatI hE< ve hI hE< tane<, maetI ke dane ke sman @k£@k Svr ka dana suSpò AaEr Aak;Rk haena caihye tan ka tb tan ka A<g shI mana jata hE, tan kI l–fI ASpò AaEr Svr zUNy haene pr %phas ka kar[ bntI hE, At> tan rcna kEsI kI jay yh smHna AavZyk hE,

Top

tan rcna



Apne miSt:k kI ^vRr kLpna ziKt ke Óara rag gayn me/< saE<dyR pEda krne valI tanae< ka inmRa[ kEse AaEr iks Aaxar pr ikya jata hE yh AaEr saw hI tan kI smaiPt pr gIt Oyal ya cIj ka muo–fa kEse pk–fna caihye yh btaya gya hE, tan bnane ke kuD samaNy inymae< kae Xyan me< rote huye àTyek s<gIt ij}asu ne àyTn krte huye ApnI suPt àit-a kae jgana caihye taik kLpna ka %dy hae ske AaEr kla àaiPt me< shayta àaPt hae,
phla inym yh hE ik rag ke Aaraehavraeh, Svr vEiz:Q!y vjR Svr Aaid inymae< kae pU[Rt> Xyan me< rokr @k ke bad dUsra #s àkar Aaraeh Avraeh ke sman ³mbXd Svr yaejna rhe,
dUsra inym yh hE ik tan ke bIc me< khI< -I @k Svr dae bar @k hI jgh pr nhI< Aana caihye, jEse > gg inin xx pp,
tIsra inym yh hE ik iÇtal kI 4 maÇaAae< ke @k o{f me< dugunI ly me< ;(AwaRt! 1 maÇa me< 2 Svr ke ³m se ) 8 Svrae< se km Svrae< kI l–fI tan nhI< khla sktI, At> 4 maÇa Awva 8 Svrae< kI tan sbse DaeqI tan khlatI hE,
caEwa inym hE ik 4 maÇaAae< AwaRt! 8 Svrae< ka -ag brabr jane layk maÇa@< hI tan me< haenI caihye jEse > 12, 36, 44, 76, 132 Aaid maÇaAae< kI, yh khne kI jêrt nhI< hE ik Svr s<Oya maÇa s<Oya se dugnI hae jayegI, kar[ tan sdEv dugnI ly me< cltI hE cIj se, jEse> 8 maÇa AwaRt 16 Svr ya 20 maÇa AwaRt 40 Svr #Tyaid,
ivze; > dUsre inym ke bare me< yh Xyan roe< ik yid bIc me< kae$ Svr manae< sasa Aaya tae ly kI git tan kI git se xImI p–f jayegI, kar[ %ske bhav (flow) me< baxa p–f jatI hE @k Svr me< kuD ékne ke kar[, At> jb ApnI AavZyk ly se km me< ga rhe hae< tb #s trh kI tan AvZy le<, leikn jb ly tej hae tb #s àkar kI tan ly me< nhI<  %tregI AaEr rs pae;[ kI jgh rs zae;[ kregI, yh Xyan me< roe<,

BacktoTan Top

mI—f



mI—f ka AwR haeta hE ";R[, "sIq, iksI -I Svr se Aavaˆj kae n taefte ÷@ Ësre Svr tk "sIqte ÷@ le jane ik i³ya kae mI<f khte hE<, sulHe ÷@ miSt:k AaEr Svr s<Skairt k<Q Awva kr kI crm AvSwa haene pr hI mI<f k<Q Awva kr (haw) Öara Vy­ haetI hE,

gmk



 mI—f ke Svrae< ke saw AavZyk Svr kae %ske ipDle Svr se xŠa dena p–fta hE @esI i³ya kae gmk khte hE<, gmk kae Vy­ krke hI smHaya ja skta hE ilokr nhI<, naykI iz]a àaÝ gayk, vadk hI %se inkal kr bta ske<ge, hr @k ke bs kI yh bat nhI<, talIm lene pr hI gmk smHegI,

Top

bael£Aalap bael£tan



Aalap tanae< me< ly ke àkarae< ke saw rs-<g n haete ÷@ -avanukªl AwaRnukªl gIt kI zBdavlI khna hI bael£Aalap bael£tan kI ApnI ivze;ta hE, yh kevl gayn me< àyu­ haetI hE va* s<gIt pr nhI, kar[ Spò hE ik va*ae< pr gIt ke zBd nhI bjte biLk kevl Svr bjaye jate hE<, At> zBd àxan Aalap ya tan ijse bael£Aalap ya bael£tan
khte hE<, ga$ jatI hE bja$ nhI ja sktI saˆjae< pr,

Top

Home